روغن روانکار علاوه بر نقش اصلی در کاهش اصطکاک و انتقال حرارت، به‌عنوان شاخصی کلیدی برای پایش و ضعیت تجهیزات نیز عمل می‌کند. ورود آلودگی به روغن از هر مسیری که باشد (تولید، حمل و نقل، مونتاژ یا حین کارکرد تجهیزات) می‌تواند منجر به سایش شدید، خرابی قطعات و هزینه‌های سنگین شود.برای شناسایی دقیق نوع و میزان آلودگی، مجموعه‌ای از آزمون‌های تخصصی و استاندارد وجود دارد که هر یک بخشی از واقعیت را آشکار می‌سازد. در ادامه مهم‌ترین تست‌ها معرفی می‌شوند
آزمون‌های تخصصی شناسایی آلودگی روغن
1- آنالیز عنصری (ASTM D6595)
در این آزمون با روش Rotating Disc Electrode – RDE یا ICP، غلظت فلزات و عناصر موجود در روغن تعیین می‌شود.
عناصر فرسایشی: آهن، مس، کروم، آلومینیوم، سرب، قلع، مس، نیکل و …
عناصر آلاینده: سیلیسیم، سدیم، پتاسیم، وانادیوم و …
عناصر افزودنی: روی، کلسیم، فسفر، مولیبدن و …
این تست امکان تشخیص منبع آلودگی (سایش قطعات داخلی یا ورود گرد و غبار و آلودگی خارجی) را فراهم می‌کند.
2- آزمون PQ (Particle Quantifier ASTM D8184)
شاخص PQ مقدار کل ذرات آهنی مغناطیسی را صرف‌نظر از اندازه آن‌ها نشان می‌دهد.
شاخص PQ بالا برار است با سایش شدید یا آلودگی فلزی قابل توجه
مقایسه PQ با آنالیز عنصری مشخص می‌کند ذرات درشتی وجود دارند که توسط آنالیز عنصری دیده نشده است.
3- آزمون فروگرافی مستقیم DRF (Direct Reading Ferrography)
فروگرافی مستقیم با تمرکز روی ذرات آهنی، شدت سایش را به‌صورت عددی گزارش می‌دهد
شدت شدت کلی سایش (DL-DS)(DL+DS) = IS (Index of Severity)
میزان ذرات بزرگ DL (Large Particles) : نشانگر سایش شدید یا خرابی مکانیکی
میزان ذرات ریز DS (Small Particles) : نشانگر سایش عادی و نرمال
4- آزمون FD (Ferrous Debris Analysis ASTM D8120)
این تست مکمل PQ و DRF است و میزان ذرات آهنی را با دقت بیشتری اندازه‌گیری می‌کند. با جداسازی ذرات ریز و درشت، دید بهتری از روند سایش و شدت آن ارائه می‌دهد.
5- آزمون فروگرافی مشاهداتی AF (Analytical Ferrography ASTM D7690)
این روش ذرات موجود روی اسلاید فروگرافی را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند. شکل و رنگ ذرات اطلاعات ارزشمندی درباره نوع سایش می‌دهد:
ذرات کشیده و تیز بیانگر سایش خراشان
ذرات پولکی بیانگر سایش خستگی سطحی
ذرات کروی بیانگر سایش حرارتی
ذرات بزرگ و نامنظم بیانگر شکست مکانیکی
آزمون فروگرافی مشاهداتی امکان تشخیص مکانیزم دقیق سایش و منشأ آن در اجزای تجهیز را فراهم می‌کند.
6- آزمون تراکم ذرات PD (Particle Density ISO 4407)
در این روش ذرات روغن روی فیلتر غشایی جمع‌آوری و زیر میکروسکوپ شمارش و بررسی می‌شوند. این آزمون علاوه بر تعداد ذرات، نوع و ماهیت آن‌ها را نیز مشخص می‌کند:
ذرات سایشی
آلودگی محیطی (گرد و خاک)
محصولات تخریب روغن (اکسیداسیون و وارنیش)
7- آزمون سطح تمیزی و شکل شناسی ذرات PA (Particle Count – ISO 4406 & NAS 1638 ASTM D7596)
این آزمون یکی از مهم‌ترین استانداردهای بین‌المللی برای طبقه‌بندی میزان آلودگی روغن است. با استفاده از دستگاه ذره‌شمار لیزری یا میکروسکوپی، تعداد ذرات در بازه‌های اندازه‌گیری مشخص بزرگتر از 4، 6 و 14 میکرون مربوط به ISO 4406 و 5 تا 15 ، 15 تا 25، 25 تا 50، 50 تا 100 و بزرگتر از 100 میکرون مربوط به NAS 1638 شمارش شده و همچنین تعداد، میانگین قطر و بزرگترین سایز ذرات Cutting, Sliding ,Fatigue, Non Metalic , Un Classified, Fibers نیز گزارش می گردد. این آزمون مبنای اصلی در تعیین تمیزی روغن و کنترل سیستم‌های فیلتراسیون می باشد.
جمع‌بندی
هیچ تستی به‌تنهایی تصویر کامل از وضعیت سایش و ذرات موجود در روغن ارائه نمی‌دهد. اما ترکیب آزمون‌های مذکور این امکان را فراهم می‌کند تا وضعیت واقعی روغن و سلامت تجهیز به‌صورت جامع پایش شود.
در آزمایشگاه آماد، با بهره‌گیری از تجهیزات آزمایشگاهی پیشرفته و تیم متخصص، خدمات پایش و کنترل ذرات و آلودگی روغن ارائه می‌شود تا مشتریان با اطمینان بیشتری از سلامت تجهیزات خود بهره‌برداری کنند.
